Kolejnym przystankiem w naszej podróży po historii biżuterii na przełomie wieków jest Barok. Barokowe zdobienia w biżuterii i architekturze zaczęły być widoczne pod koniec XIV wieku. Podobnie jak w przypadku odrodzenia nie jesteśmy w stanie zauważyć jednego konkretnego momentu zmiany ponieważ w poszczególnych krajach przebiegała ona inaczej. Jesteśmy jednak w stanie zauważyć motywy prowadzące do tych zmian. Pierwszym były rosnące możliwości i umiejętności obróbki kamieni szlachetnych a drugim rosnąca fascynacja światem flory1.
Styl baroku
Wczesne lata Baroku charakteryzowały się stopniowym odejściem od figuratywnej sztuki Renesansu i zwróceniem się ku naturalistycznym motywom roślinnym2. Bardzo popularnym zdobieniem był kształt strączku groszku. Natomiast, kiedy do Europy zawitały nieznane wcześniej kwiaty od razu zawładnęły sercami i umysłami ówczesnych artystów i stały się niezwykle popularnymi motywami w designie biżuterii. Warto przy okazji wspomnieć o Tulipomanii, która doprowadziła do spekulacyjnego rynku handlu tymi kwiatami, a kiedy bańka spekulacyjna pękła doprowadziła do bankructwa wielu osób3.
Wczesne lata Baroku cieszyły się również coraz doskonalszymi i bardziej różnorodnymi szlifami kamieni szlachetnych, które stały się możliwe do uzyskania dzięki rozwijającym się warsztatom rzemieślniczym. Piękne kamienie zyskiwały na znaczeniu zapełniając miejsce, które wcześniej zarezerwowane było dla zdobień emalią. Zdecydowanie zaczęły grać pierwsze skrzypce w biżuterii. Nawet zdobienia złotnicze musiały im ustąpić miejsca.
Wraz z upływem lat, styl barokowy dojrzewał, doskonaląc się w obróbce i eksponowaniu kamieni szlachetnych. Bardzo popularne stały się brosze kokardy ozdobione bardzo dużą ilością kamieni i pereł. Osadzenia kamieni były coraz delikatniejsze.
Najchętniej noszono…
Niezwykle popularne były zestawy biżuterii z pereł, które doskonale podkreślały zwiewność sukien, które noszono. Często składały się z krótkiego naszyjnika, kolczyków, sznura do włosów, i brosz przypinanych do sukni na gorsecie, rękawach i w pasie. Taką biżuterię można zauważyć na portretach kobiet z tamtych czasów2.
Kolorowe kamienie szlachetne były nadal popularne ale diamenty zaczęły wieść prym. Pojawiło się słowo ‘brilliant’ na określenie fasetowanych diamentów. Zaczęto dzielić biżuterię na dzienną i wieczorową. W tym celu stosowano nie tylko odpowiednie szlifowanie ale również podklejanie folią i osadzanie aby podkreślić błysk brylantu2.
Handel w służbie jubilerstwa
Oczywiście nie byłoby możliwe tworzenie bez dostaw pożądanych materiałów. Perły dostarczano z Persji a diamenty między innymi z Brazylii. Przed odkryciem złóż brazylijskich diamenty sprowadzano z Indii dzięki rozwojowi handlu dalekomorskiego.
Jak zwykle w przypadku gdy coś staje się niezwykle popularne zaczynają pojawiać się podróbki i sztuczne odpowiedniki. Tak było również w przypadku pereł. Istnieje nawet patent opisujący jak wytworzyć sztuczne perły datowany na XVII wiek.
Coraz mniej czy coraz więcej?
Czy w Baroku biżuteria była widoczną częścią stroju? Czy nosiło się jej bardzo dużo? I tak i nie. Z jednej strony nosiło się biżuterii coraz mniej. Biżuteria dla mężczyzn była coraz mniej popularna. A z drugiej strony zyskała ona taką popularność i stała się tak powszechna że coraz więcej zamożnych osób mogło pozwolić sobie na biżuterię która dotychczas była zarezerwowana dla wielmożów. Powstawały nawet sklepu z biżuteria – w przeciwieństwie do wcześniejszy wieków w trakcie których biżuteria była wykonywana na zamówienie.
Ostatnim z władców który naprawdę nosił dużo znaczącej biżuterii był Ludwik XIV. Jednak nie znaczy to że na dworach innych monarchów nie było widać znacznych ilości biżuterii tak u samych władców jak i pośród ich poddanych. Kobiety ze świata arystokracji dominowały wśród noszących biżuterię poczynając od ozdabiania nią kapeluszy, poprzez kilka naszyjników często z wisiorami, pasy podkreślające krój gorsetu sukni, ozdobne rękawy, bransolety kończąc na pierścionkach. Na sukniach można było zauważyć złote hafty które również stanowiły podkreślenie bogactwa. Pojawiły się także takie spektakularne ozdoby jak bukiety jubilerskie czyli duże trójkątne brosze bogato ozdobione kamieniami o różnych szlifach, emaliowanymi kwiatami i ażurowymi złotymi ornamentami1.
Bibligrafia:
- https://www.britannica.com/art/jewelry/Renaissance-to-modern
- https://www.langantiques.com/university/baroque-jewelry
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Tulipomania
Źródła obrazów:
*. Wikipedia, (obraz po lewej) De la Atribuit lui Nicolas Mignard – https://www.ucalgary.ca/~mamaes/henrietteanne.jpg, Domeniu public https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1103966; (obraz po prawej) De la Jean Petitot – Info : Pic, Domeniu public, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11861848