Starożytni Egipcjanie, podobnie jak Sumeryjczycy (link), przypisywali biżuterii wiele znaczeń. Można zauważyć analogie w traktowaniu biżuterii jako wykładnika funkcji, władzy i majętności osoby ją noszącej. Co więcej w minerałach i symbolach zawartych w biżuterii upatrywano właściwości ochronnych, leczniczych i magicznych. Kolejnym podobieństwem pomiędzy tymi dwoma cywilizacjami jest mnogość rodzajów biżuterii które tworzono i noszona.

Symetria, symbolika i kolor.

Biżuteria egipska jest bardzo charakterystyczna, oparta na symetrii, utrwalonych symbolach i pewnym rytmie ułożenia i kolorów¹. Homogeniczność stylu egipskiego wynikała z przekonania, że biżuteria nie jest środkiem wyrazu artystycznego ale środkiem do utrzymania ładu. Egipska biżuteria przepełniona była symboliką. Znaczenie miały kolory²: niebieski – płodność, narodziny, wody Nilu; zielony – odrodzenie, wiosna; czerwony – krew, pustynia; złoto – ciało bogów. Znaczenie miały również motywy¹. Odwoływano się do natury (np. skarabeuszy, kwiatów lotosu, sokoła, sfinksa) czy kultu bogów i faraonów (np. węzeł Isis, oko Horusa).

Przykładowa biżuteria egipska. — (**lewy górny**) Amulet w kształcie ptaka z rozpiętymi w locie skrzydłami. Takie amulety były amuletami ochronnymi które często stanowiły część stroju zmarłego. (**prawy górny**) Sygnet z czasów panowania Tutanchamona. Warto zwrócić uwagę na precyzję żłobień hieroglifów. Sygnety, z których każdy był unikatowy, używane były do podpisywania dokumentów. (**lewy dolny**) Bransoletka z muszelkami należąca do Sithathoriunet. (**prawy dolny**) Bransoleta ozdobiona figurkami kotów. Koty były zwierzętami uświęconymi przez Bastet – boginię miłości, radości, domowego ogniska i płodności. Źródło [*].

Mistrzowie egipscy, ich techniki i ulubione materiały.

Najpopularniejszymi metalami do wyrobu biżuterii w starożytnym Egipcie były miedź (używana w większości biżuterii biedniejszych warstw społecznych) oraz złoto (przeznaczone dla osób takich jak faraonowie, hierarchowie, kapłani). W biżuterii używano również kamieni szlachetnych, półszlachetnych, pereł i barwionego szkła które było bardzo drogocennym materiałem³ a także elementów emaliowanych. Szło często wykorzystywano do stworzenia piór w motywach ptaków⁴. Co ciekawe stosowano także ceramiczne koraliki mające imitować kamienie naturalne. Jeśli pomyślimy teraz o symbolice kolorów możemy zauważyć dlaczego w biżuterii staroegipskiej przeważały takie a nie inne kamienie.

Rzemieślnicy egipscy byli mistrzami swojego fachu ale nie zachowały się informacje o żadnym z nich. Najprawdopodobniej specjalizowali się w wykonywaniu jednego rodzaju pracy i pracowali wspólnie w sposób można powiedzieć taśmowy⁵. W odnalezionych egzemplarzach biżuterii można wciąż podziwiać kunszt ich twórców⁴. Niestety nie potrafmy odtworzyć technik cięcia i polerowania które stosowano w czasach antycznego egipskiego złotnictwa.

A gdy pomyślimy o biżuterii starożytnego Egiptu…

Jaki rodzaj biżuterii przychodzi nam na myśl kiedy pomyślimy o Egipcie? Zapewne szeroki naszyjnik leżący na ramionach i przykrywający obojczyki. Oprócz naszyjników, Egipcjanie nosili chętnie bransolety, amulety, kolczyki, naszyjniki z koralików, pierścienie czy diademy^1,3. Specjalne miejsce zajmowały sygnety będące nie tylko pieczęcią ale wręcz podpisem danej osoby. Sygnety pokryte były z reguły hieroglifami odwołującymi się do historii właściciela pierścienia. Posiadanie sygnetu świadczyło o ważności danej osoby, o jej majętności czy posiadaniu prosperującego biznesu. Nie istniały dwa identyczne sygnety⁶. Biżuteria noszona była zarówno przez mężczyzn jak i przez kobiety.

Przykładowe naszyjniki — (**górny, lewy dolny**) Szerokie naszyjniki zbudowane z wielu poziomów koralików, które przykrywały obojczyki były bardzo popularną biżuterią w starożytnym Egipcie. (**górny**) Naszyjnik zbudowany jest z amuletów Nefer, przedstawiających najprawdopodobniej serce i tchawicę a oznaczających piękno, dobro i szczęście. Naszyjnik należał do żony Totmesa III. (**lewy dolny**) Naszyjnik należący do stroju pośmiertnego Wah – zarządcy Meketre. Naszyjnik wykonano z egipskiego fajansu. Wykonano go z dbałością dobierając koraliki pod względem długości aby otrzymać zaokrąglony kształt. (**prawy dolny**) Naszyjnik Sithathoriunet. Koraliki wykonano ze złota, lapis lazuri, turkusu, karneolu, granatu i skalenia. Zawieszka naszyjnika przepełniona jest symboliką. Sokoły – symbole boga słońca, trzymające okrągłe hieroglify oznaczają władzę bóstwa słonecznego nad światem. Kobry symbolizują boginie Nekhbet i Udjo – obrończynie faraona. Klęczący bóg Heh trzyma dwie gałęzie palmowe symbolizujące miliony lat. Naszyjnik podkreśla że życie króla jest częścią świata stworzonego i wciąż na nowo kreowanego przez boga słońca. Źródło [*]

Bogactwo ukryte w grobowcach.

Nawiążmy jeszcze raz do Sumeru a właściwie do ich zwyczaju pochówku zmarłych. Skąd czerpiemy największą wiedzę o biżuterii starożytnej, w tym starożytnego Egiptu? Właśnie z odkrytych grobowców. Zwłaszcza grobowce władców oszałamiają zgromadzonym w nich bogactwem. W 1922 roku odkryto grobowiec Tutanchamona, faraona z 18tej dynastii. Był to jedyny niesplądrowany grobowiec który odkryto w Dolinie Królów i jedyny, który zawierał mumię zmarłego. Komnata, w której spoczął faraon była jedyną ozdobioną komnatą w całym grobowcu. Ściany komnaty pokryte były malowidłami z ceremonii złożenia mumii i otwarcia ust (zaszczytna ceremonia dokonana przez następcę Tutanchamona – Ay), zawierały również sceny pokazujące faraona pośród bóstw oraz jego wstąpienie w zaświaty. Mumia faraona pochowana była w trzech włożonych w siebie trumnach w kształcie figury faraona (dwie zewnętrzne wykonane były z pozłacanego drewna, trzecia – wewnętrzna ze złota), które z kolei zamknięto w sarkofagu wykonanym z kwarcytu. Całość znajdowała się w czterech skrzyniach grobowych wykonanych z pozłacanego drewna, z których zewnętrzna o wymiarach około 5 × 3,3 × 2,73 m wypełniała prawie całkowicie komorę⁷. Jednym z najcenniejszych zabytków znalezionych w grobowcu Tutanchamona była maska faraona. Wykonano ją ze złota i ozdobiono cennymi materiałami takimi jak lapis lazuri, obsydian, barwne szkło, kwarc i karnelian. Tylko w skarbcu grobowca znaleziono ponad 5 tyś cennych obiektów m.in. posąg Anubis, rydwany, łoża. Uważa się, że faraon Tutanchamon nie został pochowany z największą ilością dóbr, jednak inne grobowce zostały splądrowane dlatego nie wiemy o ich wyposażeniu więcej. Wszystkie dobra, z którymi chowano zmarłych w Egipcie miały zapewnić im dobrobyt w życiu pośmiertnym.