W tej starożytnej krainie położonej w południowej Mezopotamii (dzisiejszy Irak) ukształtowała się wysoko rozwinięta cywilizacja oparta o system państw – miast. Sumerowie prowadzili osiadły tryb życia i zajmowali się głównie hodowlą, handlem oraz rzemiosłem. Każde miasto miało własnego władcę, który jednocześnie pełnił szereg innych funkcji.
Jaką rolę pełniła biżuteria w Sumerze.
Biżuteria w Sumerze podkreślała oczywiście status osoby ją noszącej a także reprezentowała funkcje jakie tej osobie były przypisane jednak nie była zarezerwowana jedynie dla wyższych klas społeczeństwa. Biżuterię nosili wszyscy. Niezależnie od płci. O zamożności świadczyła raczej jej ilość a nie po prostu jej obecność. Sumerowie potrafili ozdobić praktycznie każdy element swojego ciała. Chętnie nosili bransolety na nadgarstki, ramiona i kostki, naszyjniki i medaliony, opaski, kolczyki.
Inspiracje, materiały i metody sumerskich złotników.
Sumerowie byli niedoścignionymi rzemieślnikami wykorzystującymi w swej pracy wszystkie współcześnie znane nam techniki takie jak: spawanie, tworzenie stopów, granulacja, tworzenie filigranów, emaliowanie, obróbka kamieni1,2. Nadawali biżuterii formy efektowne choć dość proste. Byli tak dobrzy w tworzeniu biżuterii, że uważa się ich za pionierów współczesnego złotnictwa i jubilerstwa pomimo tego, że ozdabianie ciała i stroju było obecne już u ludzi pierwotnych.
Inspiracji dla kształtów i zdobień poszukiwali w naturze i geometrii. Dlatego pośród odnalezionej biżuterii sumeryjskiej znajdujemy motywy zwierzęce (np.: antylopy, ryby, cielaki) roślinne (np.: kwiaty palmy daktylowej, liście, jabłka) czy właśnie geometryczne (np.: dyski, cylindry, rozety).
Do tworzenia biżuterii wykorzystywano złoto, srebro i miedź oraz minerały. Bardzo często można spotkać połączenie złota z lapis lazuri oraz karneolem co daje charakterystyczne żółto-niebiesko-czerwone akcesoria2. Dodatkowo wykorzystywano agaty, chalcedony, kryształy czy onyksy. Wiele z tych minerałów sprowadzano z daleka3. Na przykład lapis lazuri sprowadzano z terenów dzisiejszego Afganistanu a karneol aż z Indii4. Co ciekawe lapis lazuri był najwyżej cenionym minerałem. Jego wartość przewyższała wartość złota4.
Skąd czerpiemy wiedzę o biżuterii sumerskiej?
Może być zaskakujące, że wiemy aż tyle o biżuterii tworzonej i noszonej przez cywilizację żyjącą kilka tysięcy lat przed naszą erą. Otóż Sumerowie mieli zwyczaj pochówku wraz z całym bogactwem jakie mogło się przydać duszy po śmierci5. Wierzyli, że bogom należą się prezenty aby przejście zmarłych na drugą stronę odbyło się bez problemów a ich życie wieczne było przyjemne. Aby dusza zmarłej osoby mogła przypodobać się wszystkim bóstwom, do grobów mężczyzn dokładano biżuterię damską a zmarłym kobietom dawano sztylety. Innym zwyczajem, który dla nas może być trudny do zaakceptowania, był zwyczaj pochówku najbliższych służących wraz ze zmarłym królem lub królową. Właśnie z jednego z takich grobów, grobu królowej Pu-Abi z miasta Ur datowanego na 3500 p.n.e. możemy dowiedzieć się wiele o kunszcie sumeryjskich złotników. Do pochówku królowa ubrana została w insygnia składające się z ogromnej ilości biżuterii. Cała jej klatka piersiowa osłonięta była płaszczem z koralików. Na głowie nosiła trzy diademy z motywami liści i pierścieni. We włosy miała wpięte złote kwiaty. Do tego masywne kolczyki, złote wstążki oplatające włosy, naszyjniki, pierścienie i bransolety. Oprócz biżuterii królowej w grobowcu znaleziono również biżuterię należącą do dygnitarzy, dam dworu a nawet zwierząt. Polecam spojrzeć na stronę sumerianshakespeare.com (link). Zgromadzono na niej wspaniałą dokumentację regaliów królowej Pu-Abi i jej orszaku.
Wpływ na państwo.
Jak wspomniałam wcześniej wiele drogocennych materiałów do produkcji biżuterii było sprowadzanych z odległych krain. Z kolei wytworzone dobra były eksportowane poza granice państwa. W ten sposób jubilerstwo stało się bardzo ważną gałęzią sumeryjskiej gospodarki4. Co ciekawe znaczna większość sumeryjskich złotników była ludźmi niższego stanu. Ponieważ nie stać ich było na sprowadzanie minerałów i metali szlachetnych funkcję tę przejęły osoby zrzeszone w państwowych gildiach jednocześnie będąc pośrednikami pomiędzy rzemieślnikami a arystokracją.
Bibliografia:
- https://www.britannica.com/art/jewelry/The-history-of-jewelry-design
- https://www.langantiques.com/university/sumerian-jewelry/
- http://www.historyofjewelry.net/jewelry-history/mesopotamian-jewelry/
- https://allmesopotamia.wordpress.com/2012/07/24/dissecting-mesopotamian-jewelry/
- http://sumerianshakespeare.com/117701/118101.html
Źródła obrazów:
Pingback: Biżuteria na przełomie wieków - Egipt - Lacembi