Nasza podróż przez historię biżuterii na przełomie wieków dobiegła końca. Dowiedzieliśmy się, że historia biżuterii była naprawdę pasjonująca i mocno związana z sytuacją geopolityczną. Poznaliśmy już wszystkie dominujące style i powody, dla których je zmieniano. Podziwialiśmy coraz większy kunszt rzemieślników pokazywany w rozbudzającej wyobraźnię biżuterii. Widzieliśmy jak zmieniają się kształty i motywy ozdób.
Jednak byliśmy do tej pory skoncentrowani na biżuterii naszej cywilizacji – europejskiej. Zastanawialiście się kiedykolwiek jak ozdabiali swoje ciała ludzie z innych kontynentów, o innej historii? Dzisiaj właśnie chciałabym się pochylić nad kilkoma ciekawymi cywilizacjami i nad ich spojrzeniem na biżuterię i ozdabianie ciała.
Będziemy zwiedzać Chiny, Indie, Afrykę i obie Ameryki. Zapraszam 👇👇👇.
Chiny – historia biżuterii
Chińska biżuteria tworzona była z myślą o podkreśleniu piękna kostiumu niż noszącej go osoby. Być może dlatego właśnie można powiedzieć, że trudno wyróżnić złotnictwo, jubilerstwo jako niezależne odnogi rzemiosła, pomimo wielkiego kunsztu rzemieślników chińskich widocznego w znanych elementach biżuterii z dawnych lat1.
Znane u nas naszyjniki, bransolety i kolczyki nie były w Chinach często spotykane. Nie powinno to nas zaskakiwać gdy popatrzymy na tradycyjne stroje chińskie – niesamowicie ozdobne, z pięknymi haftami, tkane w kunsztowny sposób i z bardzo ozdobnymi zapięciami. Uzupełnieniem takiego stroju i najbardziej lubianymi ozdobami były wszelkie ozdoby głowy i włosów. To właśnie one najczęściej były wykorzystywane do podkreślenia urody. Często noszono również sznury korali ale one także miały zgrać się ze strojem i bardziej podkreślić człowieka jako całość.
Cywilizacja chińska jest jedną z najstarszych i najdłużej istniejących na świecie. Spójrzmy na kilka ważnych dynastii panujących na ziemiach chińskich i dowiedzmy się jak zmiany u władzy miały odzwierciedlenie w historii biżuterii.
Dynastia Shang
Przez wiele lat istnienie dynastii Shang wkładano pomiędzy legendy i mity. Dopiero w XX wieku uczeni dokładniej zbadali znajdowane w wielu miejscach w Chinach artefakty – ‚smocze kości’, rozplanowali intensywne wykopaliska archeologiczne i znaleźli dowody na istnienie państwa Shang. Znaleźli również stolicę tego państwa w starożytnym mieście Yin a w niej grobowce, ruiny domostw, kości wróżebne i naczynia.
Pośród artefaktów łączonych z dynastią Shang znaleziono wiele rzeźbionych w kości spinek do włosów o formach ptaków. Innym przykładem popularnej wtedy biżuterii były małe płaskorzeźby zwierząt wykonywane w jadeicie i przeznaczone do przyszywania na ubrania. W pewnym momencie pojawiło się złoto ale pierwotnie używano go w uprzężach i broni. Z czasem złoto odnalazło swą drogę do stroju – wykorzystywano je w klamrach pasów.
Na pewno polecam przeczytać ten artykuł, nie jest o samej biżuterii ale stanowi ciekawy, pełen informacji opis tej historycznej dynastii. Możecie również poczytać sobie ten artykuł. Z artykułów dowiecie się gdzie można było odkryć prawdziwy kunszt rzemieślników chińskich z tamtych czasów i dlaczego podczas rządów tej dynastii rozwinęło się pismo.
Dynastia Han
Uważa się, że za czasów panowania dynastii Han w Chinach panował złoty wiek. Do tej pory wielu Chińczyków określa się jako Chińczycy Han a pismo chińskie jako znaki Han2. Za czasów panowania dynastii Han stworzono Jedwabny Szlak.
Pod koniec panowania dynastii Han popularność zdobyła sztuka granulacji – biżuterię ozdabiano regularnie rozłożonymi malutkimi kuleczkami. Łączono ją z filigranami, grzebieniami, spinkami do włosów. Co ciekawe sztuka ta zyskała popularność w Chinach w czasie gdy odchodziła w niepamięć w Europie.
Podobnie jak za czasów poprzednio opisanej dynastii Shang prawdziwy kunszt rzemieślników i artystów łatwiej zobaczyć w strojach, naczyniach i figurkach z tamtego okresu.
O historii dynastii Han możecie poczytać tutaj i tutaj.
Dynastia Song
Panowaniu dynastii Song zawdzięczamy papierowy pieniądz, proch strzelniczy i odróżnienie północy prawdziwej od magnetycznej. Była to też pierwsza dynastia, która powołała i utrzymywała regularną marynarkę wojenną.
Ozdoby włosów wciąż były najbardziej popularnymi elementami biżuterii. Do zdobienia grzebieni ze złota i srebra wykorzystywano technikę repousse, czyli tworzenia uwypukleń poprzez młotkowanie. Spinki do włosów było bogato zdobione niewielkimi rzeźbionymi figurkami: kwiatami, motylami z dodatkiem jadeitów i pereł. Pojawiły się spinki zapachowe zwane pu yao (pamiętacie pomadery z okresu Renesansu 😉), nie dość że zapewniały aurę przyjemnego zapachu unoszącą się wokół noszącego taką spinkę to były wykonane w taki sposób aby poruszały się podczas chodzenia.
Głównym wyznacznikiem statusu był strój. Materiały, kroje i ozdoby pod postacią zapięć czy szali określały miejsce człowieka na tle hierarchii społecznej.
Za czasów panowania tej dynastii tętniło życie społeczne i towarzyskie. Najważniejszą sztuką było malarstwo, które chętnie podziwiano. Miasta pełne były miejsc spotkań a nawet posiadały całe dzielnice poświęcone tylko rozrywkom3.
O dynastii Song możecie poczytać tutaj i tutaj.
Dynastia Ming
Ostania narodowa dynastia chińska. Za jej czasów odbudowano rolnictwo, ograniczono rolę kupców, wybudowano drogi. Stolicą państwa został Pekin, w którym wybudowano Zakazane Miasto4.
Z okresu panowania dynastii Ming zachowało się więcej biżuterii. Można podziwiać projekty figurek i kwiatów, w których stosowano technikę repousse i zdobienia reliefem. Pojawiło się też sporo biżuterii wykończonej kamieniami półszlachetnymi. Nie były one tak szlifowane i osadzane jak robiono to w Europie. Raczej używano kaboszonów o delikatnym szlifie i polerce. Nie stroniono od kamieni z nieregularną powierzchnią. Liczył się piękny kolor tych minerałów a nie ich obróbka. Z tego też powodu prym wiodły kamienie kolorowe takie jak: ametyst, agat, chalcedon, kwarc i jadeit1.
Czasy dynastii Ming to czasy rozwoju konsumpcjonizmu w Chinach. Nie starano się wyjść poza ramy osiągnięć wcześniejszych epok, natomiast rozwijano i podziwiano to co już było. O życiu za czasów tej dynastii poczytacie tutaj.
W następnej części będzie o…
I to już tyle na dzisiaj. Postanowiłam podzielić ten artykuł na części ponieważ już opis biżuterii w cywilizacji chińskiej jest długi. Czekają na nas jeszcze historie biżuterii Indii, Ameryk i Afryki. Stay tuned 😎.