Przejdź do treści

Historia biżuterii – inne cywilizacje część 1: Chiny.

Nasza podróż przez historię biżuterii na przełomie wieków dobiegła końca. Dowiedzieliśmy się, że historia biżuterii była naprawdę pasjonująca i mocno związana z sytuacją geopolityczną. Poznaliśmy już wszystkie dominujące style i powody, dla których je zmieniano. Podziwialiśmy coraz większy kunszt rzemieślników pokazywany w rozbudzającej wyobraźnię biżuterii. Widzieliśmy jak zmieniają się kształty i motywy ozdób.

Jednak byliśmy do tej pory skoncentrowani na biżuterii naszej cywilizacji – europejskiej. Zastanawialiście się kiedykolwiek jak ozdabiali swoje ciała ludzie z innych kontynentów, o innej historii? Dzisiaj właśnie chciałabym się pochylić nad kilkoma ciekawymi cywilizacjami i nad ich spojrzeniem na biżuterię i ozdabianie ciała.

Będziemy zwiedzać Chiny, Indie, Afrykę i obie Ameryki. Zapraszam 👇👇👇.

Chiny – historia biżuterii

Chińska biżuteria tworzona była z myślą o podkreśleniu piękna kostiumu niż noszącej go osoby. Być może dlatego właśnie można powiedzieć, że trudno wyróżnić złotnictwo, jubilerstwo jako niezależne odnogi rzemiosła, pomimo wielkiego kunsztu rzemieślników chińskich widocznego w znanych elementach biżuterii z dawnych lat1.

Znane u nas naszyjniki, bransolety i kolczyki nie były w Chinach często spotykane. Nie powinno to nas zaskakiwać gdy popatrzymy na tradycyjne stroje chińskie – niesamowicie ozdobne, z pięknymi haftami, tkane w kunsztowny sposób i z bardzo ozdobnymi zapięciami. Uzupełnieniem takiego stroju i najbardziej lubianymi ozdobami były wszelkie ozdoby głowy i włosów. To właśnie one najczęściej były wykorzystywane do podkreślenia urody. Często noszono również sznury korali ale one także miały zgrać się ze strojem i bardziej podkreślić człowieka jako całość.

Cywilizacja chińska jest jedną z najstarszych i najdłużej istniejących na świecie. Spójrzmy na kilka ważnych dynastii panujących na ziemiach chińskich i dowiedzmy się jak zmiany u władzy miały odzwierciedlenie w historii biżuterii.

Dynastia Shang

Przez wiele lat istnienie dynastii Shang wkładano pomiędzy legendy i mity. Dopiero w XX wieku uczeni dokładniej zbadali znajdowane w wielu miejscach w Chinach artefakty – ‚smocze kości’, rozplanowali intensywne wykopaliska archeologiczne i znaleźli dowody na istnienie państwa Shang. Znaleźli również stolicę tego państwa w starożytnym mieście Yin a w niej grobowce, ruiny domostw, kości wróżebne i naczynia.

dynastia shang zdobienia
Biżuteria w czasach dynastii Shang nie była bardzo ważnym elementem. I chociaż wiemy, że ją noszono to niewiele zachowało się elementów biżuteryjnych, które możemy dzisiaj podziwiać. Prawdziwy kunszt rzemieślników widać natomiast w zdobieniach np. naczyń. (lewy) gong – naczynie do nalewania wina. Cała powierzchnia naczynia jest zdobiona fantastycznymi stworzeniami. Najważniejszym zdobienie jest sowa ze skrzydłami z węży. dodatkowo można zauważyć smoki i ryby. (prawy) nao – dzwonek. Instrument z czasów dynastii Shang zazwyczaj zdobiony płaską podobizną twarzy. Źródło: The Metropolitan Muzeum of Art.

Pośród artefaktów łączonych z dynastią Shang znaleziono wiele rzeźbionych w kości spinek do włosów o formach ptaków. Innym przykładem popularnej wtedy biżuterii były małe płaskorzeźby zwierząt wykonywane w jadeicie i przeznaczone do przyszywania na ubrania. W pewnym momencie pojawiło się złoto ale pierwotnie używano go w uprzężach i broni. Z czasem złoto odnalazło swą drogę do stroju – wykorzystywano je w klamrach pasów.

Na pewno polecam przeczytać ten artykuł, nie jest o samej biżuterii ale stanowi ciekawy, pełen informacji opis tej historycznej dynastii. Możecie również poczytać sobie ten artykuł. Z artykułów dowiecie się gdzie można było odkryć prawdziwy kunszt rzemieślników chińskich z tamtych czasów i dlaczego podczas rządów tej dynastii rozwinęło się pismo.

Dynastia Han

Uważa się, że za czasów panowania dynastii Han w Chinach panował złoty wiek. Do tej pory wielu Chińczyków określa się jako Chińczycy Han a pismo chińskie jako znaki Han2. Za czasów panowania dynastii Han stworzono Jedwabny Szlak.

Dynastia Han - figurki i malowana tkanina
(lewy) Ceramika z czasów dynastii Han przedstawiająca służącą. Autor zdjęcia: Guillaume Jacquet. (środkowy górny) Figurka żołnierza z czasów dynastii Han. Autor zdjęcia: Captmondo. (prawy górny) Ceramika z czasów dynastii Han przedstawiająca tancerkę. Autor zdjęcia: Sailko. (prawy dolny) Jedwabna tkanina z grobowca nr 1 w Mawangdui, Changsha, prowincja Hunan, II w. p.n.e. Muzeum Hunanu. Autor zdjęcia: David Schroeter. Wszystkie zdjęcia pochodzą z https://pl.wikipedia.org/wiki/Dynastia_Han.

Pod koniec panowania dynastii Han popularność zdobyła sztuka granulacji – biżuterię ozdabiano regularnie rozłożonymi malutkimi kuleczkami. Łączono ją z filigranami, grzebieniami, spinkami do włosów. Co ciekawe sztuka ta zyskała popularność w Chinach w czasie gdy odchodziła w niepamięć w Europie.

Podobnie jak za czasów poprzednio opisanej dynastii Shang prawdziwy kunszt rzemieślników i artystów łatwiej zobaczyć w strojach, naczyniach i figurkach z tamtego okresu.

O historii dynastii Han możecie poczytać tutaj i tutaj.

Dynastia Song

Panowaniu dynastii Song zawdzięczamy papierowy pieniądz, proch strzelniczy i odróżnienie północy prawdziwej od magnetycznej. Była to też pierwsza dynastia, która powołała i utrzymywała regularną marynarkę wojenną.

Dynastia Song
(górny) „Czterech generałów z Zhongxing” autorstwa Liu Songnian (1174–1224), południowa dynastia Song; sławny generał Yue Fei (1103–1142) drugi z lewej. Najbardziej zdobnymi elementami strojów generałów na obrazie były wykończenia broni i pasy, przy których je nosili. Muzeum Pałacowe. Autor zdjęcia: Liu Songnian. (dolny lewy) Polichromowana, drewniana rzeźba Guan Yin; Shanxi, dynastia Liao (907–1125). Nelson-Atkins Museum of Art. Autor zdjęcia: Rebecca Arnett. (dolny prawy) Portret patriarchy Chan Wuzhun Shifana, namalowany w 1238 roku. Klasztor Tōfuku-ji, Kyoto. Warto zwrócić uwagę na ozdobną klamrę przewieszoną ramię patriarchy. Autor zdjęcia: The Yorck Project (2002). Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Dynastia_Song.

Ozdoby włosów wciąż były najbardziej popularnymi elementami biżuterii. Do zdobienia grzebieni ze złota i srebra wykorzystywano technikę repousse, czyli tworzenia uwypukleń poprzez młotkowanie. Spinki do włosów było bogato zdobione niewielkimi rzeźbionymi figurkami: kwiatami, motylami z dodatkiem jadeitów i pereł. Pojawiły się spinki zapachowe zwane pu yao (pamiętacie pomadery z okresu Renesansu 😉), nie dość że zapewniały aurę przyjemnego zapachu unoszącą się wokół noszącego taką spinkę to były wykonane w taki sposób aby poruszały się podczas chodzenia.

Głównym wyznacznikiem statusu był strój. Materiały, kroje i ozdoby pod postacią zapięć czy szali określały miejsce człowieka na tle hierarchii społecznej.

Za czasów panowania tej dynastii tętniło życie społeczne i towarzyskie. Najważniejszą sztuką było malarstwo, które chętnie podziwiano. Miasta pełne były miejsc spotkań a nawet posiadały całe dzielnice poświęcone tylko rozrywkom3.

O dynastii Song możecie poczytać tutaj i tutaj.

Dynastia Ming

Ostania narodowa dynastia chińska. Za jej czasów odbudowano rolnictwo, ograniczono rolę kupców, wybudowano drogi. Stolicą państwa został Pekin, w którym wybudowano Zakazane Miasto4.

Dynastia Ming
U zmierzchu panowania dynastii Ming społeczeństwo chińskie stało się społeczeństwem konsumpcyjnym. Członkowie elit społecznych musieli umieć odróżnić wyroby wysokiej jakości od tandety. (górny lewy) Porcelanowa waza z okresu panowania cesarza Jiajinga (1521–67), Muzeum Guimet. Autor zdjęcia: Vassil. (górny prawy) Cesarz Shunzhi (1644–61), został ogłoszony cesarzem Chin 8 listopada 1644. Szata Cesarza ozdobiona była przepięknymi haftami. (dolny lewy) Korona cesarska z czasów dynastii Ming. Korona wykonana została ze złotej siatki. Ozdabiają ją złote smoki. Autor zdjęcia: Kwz. (dolny prawy) Waza z czasów dynastii Ming, zdobiona techniką emalii komórkowej cloisonné z użyciem emalii w dziewięciu kolorach. Zdobienia emaliami wykorzystywano również w biżuterii a ta waza pokazuje że rzemieślnicy chińscy byli prawdziwymi mistrzami. Autor zdjęcia: pschemp. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Dynastia_Ming.

Z okresu panowania dynastii Ming zachowało się więcej biżuterii. Można podziwiać projekty figurek i kwiatów, w których stosowano technikę repousse i zdobienia reliefem. Pojawiło się też sporo biżuterii wykończonej kamieniami półszlachetnymi. Nie były one tak szlifowane i osadzane jak robiono to w Europie. Raczej używano kaboszonów o delikatnym szlifie i polerce. Nie stroniono od kamieni z nieregularną powierzchnią. Liczył się piękny kolor tych minerałów a nie ich obróbka. Z tego też powodu prym wiodły kamienie kolorowe takie jak: ametyst, agat, chalcedon, kwarc i jadeit1.

Czasy dynastii Ming to czasy rozwoju konsumpcjonizmu w Chinach. Nie starano się wyjść poza ramy osiągnięć wcześniejszych epok, natomiast rozwijano i podziwiano to co już było. O życiu za czasów tej dynastii poczytacie tutaj.

W następnej części będzie o…

I to już tyle na dzisiaj. Postanowiłam podzielić ten artykuł na części ponieważ już opis biżuterii w cywilizacji chińskiej jest długi. Czekają na nas jeszcze historie biżuterii Indii, Ameryk i Afryki. Stay tuned 😎.

Bibliografia:

  1. https://www.britannica.com/art/jewelry/Non-Western-cultures#ref14097
  2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Dynastia_Han
  3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Dynastia_Song
  4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Dynastia_Ming

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *