Nasza podróż przez historię biżuterii na przełomie wieków dobiegła końca. Dowiedzieliśmy się, że historia biżuterii była naprawdę pasjonująca i mocno związana z sytuacją geopolityczną. Poznaliśmy już wszystkie dominujące style i powody, dla których je zmieniano. Podziwialiśmy coraz większy kunszt rzemieślników pokazywany w rozbudzającej wyobraźnię biżuterii. Widzieliśmy jak zmieniają się kształty i motywy ozdób.

Jednak byliśmy do tej pory skoncentrowani na biżuterii naszej cywilizacji – europejskiej. Zastanawialiście się kiedykolwiek jak ozdabiali swoje ciała ludzie z innych kontynentów, o innej historii? Dzisiaj właśnie chciałabym się pochylić nad kilkoma ciekawymi cywilizacjami i nad ich spojrzeniem na biżuterię i ozdabianie ciała.

Zwiedzaliśmy już Chiny a przed nami Indie, Afrykę i obie Ameryki. Dzisiaj Indie. Zapraszam do czytania 👇👇👇.

Indie – kilka faktów historyczno-geograficznych

Republika Indii to jedno z największych państw na świecie – jest siódme pod względem zajmowanej powierzchni i pierwsze pod względem liczebności. Zajmuje większą część subkontynentu indyjskiego. Indie są też prężnie rozwijającą się gospodarką i potęgą regionalną (np. ich armia jest 2 na świecie)¹.

Ślady pierwszych ludzi na subkontynencie indyjskim liczą ponad 30 tysięcy lat. Pierwsze ślady cywilizacji rolniczych są datowane na IV wiek p.n.e. a cywilizacji miejskiej na III wiek p.n.e. I taką pierwszą rozwijającą się w tamtym czasie cywilizacją, o której pewnie wszyscy słyszeliśmy była cywilizacja Indusu². Była jedną z większych ówczesnych cywilizacji, obok chińskiej, egipskiej i mezopotamskiej.

Ziemiami indyjskimi targały przeróżne konflikty. Relacje społeczne utrwalone zostały przez system kastowy i przekonania religijne. A jak kojarzą nam się Indie w powszechnym trochę stereotypowym podejściu? Dobra wegetariańska kuchnia z wieloma przyprawami, system kastowy, taniec brzucha, kolorowe stroje i złoto.

Historia biżuterii

O biżuterii noszonej i tworzonej na ziemiach indyjskich dowiadujemy się raczej z zachowanych obrazów i rzeźb³. Oczywiście możemy biżuterię indyjską podziwiać również dzięki odkryciom archeologicznym.

Jednym z najstarszych odkryć z okresu cywilizacji Indusu jest rzeźba tancerki wykonana z brązu. Tancerka ma zaplecione i ozdobione włosy, jej szyję ozdabia naszyjnik z kilkoma wisiorami a na rękach nosi wiele bransolet. I to pokazuje jak trwała i jak wiekowa jest ta hinduska tradycja. Po dziś dzień myśląc o tancerce hinduskiej możemy łatwo wyobrazić sobie jak zgrabnie porusza dłońmi i jak założone na jej ręce bransolety podzwaniają w rytm kroków.

Inne odkryte rzeźby pokazują, że w Indiach noszono wiele elementów biżuteryjnych jednocześnie. Rzeźby przedstawiają postacie, często kobiece, noszące pierścienie, naszyjniki, bransolety (na nadgarstkach, ramionach i kostkach), ozdoby do włosów i pasy. Historia biżuterii tego obszaru jest fascynująca.

Jednym z piękniejszych miejsc, w którym można podziwiać kunszt rzemieślników indyjskich są jaskinie Ajanta⁴. Z rzeźb i malowideł zdobiących ten kompleks jaskiń można dowiedzieć się wiele o sztuce zdobienia ciała jak i o talencie indyjskich jubilerów do tworzenia przepięknej biżuterii. A no i żeby nie było, to nie są jakieś tam podmokłe jaskinie ale najprawdziwszy podziemny pałac a właściwie kompleks 30 świątyń, które wyglądem przypominają najokazalsze pałace. Zobaczcie sami:

Kompleks świątyń jaskinie Ajanta — Jaskinie Ajanta skrywają kompleks 30 świątyń buddyjskich, które są najdoskonalszym dowodem błyskotliwości sztuki indyjskiej. Zbudowano je pomiędzy II wiekiem p.n.e. a VI wiekiem n.e.. Zespół grot został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W jaskiniach można przede wszystkim podziwiać doskonałe malunki naścienne i wspaniałe rzeźby. Źródła zdjęć: lewy góra, lewy dół 1, lewy dół 2, prawy.

Utworzone w późniejszych latach państwo Wielkich Mogołów (XVI-XVIII wiek) pozostawiło wyraźny ślad w architekturze, sztuce i złotnictwie indyjskim. Ślad ten charakteryzował się silnymi wpływami kultury perskiej zapoczątkowanej przez drugiego władcę mogolskiego Humajuna. Okres panowania dynastii Mogołów to również okres rozkwitu złotnictwa i jubilerstwa – a to nas interesuje najbardziej. Możnowładcy mogolscy uwielbiali ozdabiać każdy element swego ciała. Szczególnie upodobali sobie biżuterię z osadzonymi dużymi kamieniami szlachetnymi – zazwyczaj jedynie polerowanymi bez nadanych szlifów. Zmniejszanie i kształtowanie szlifem kamieni nie było popularne choć oczywiście występowało.

Na obrazach i miniaturach z tamtego okresu możemy zobaczyć, że biżuteria była noszona dosłownie wszędzie: na turbanie, na uszach, na szyi, na rękach, w pasie a nawet na stopach⁵. Jeśli chcecie zobaczyć tę biżuterię w akcji obejrzyjcie film Jodhaa Akbar (trailer).

Zasoby naturalne

Złotnictwo w Indiach kwitło 🌸. Dowodzą tego liczne zachowane elementy biżuterii. Nie bez znaczenia dla rozwoju tej sztuki był fakt, że Indie i otaczające je ziemie były bogate w szlachetne kamienie. Od najdawniejszych lat poławiano tam też perły. O tym jak niezwykłe było bogactwo tamtych ziem, może świadczyć fakt, że przez około 2000 lat Indie zaopatrywały cały świat w kamienie szlachetne. Co więcej do XVIII wieku Indie były wyłącznym producentem diamentów na świat – cztery z pięciu najsłynniejszych diamentów na świecie pochodzi z Indii. Innymi kamieniami, z których wydobycia słyną Indie są szafiry i szmaragdy.

Dzięki takiemu bogactwu naturalnemu biżuteria indyjska była wielokolorowa, pełna przepychu i wspaniałych kamieni.

najsłynniejsze diamenty indyjskie — Indie przez 2 tysiące lat zaopatrywały cały świat w diamenty. To właśnie na tych ziemiach odkryto pierwsze z tych kamieni a ich obróbkę udoskonalano z każdym kolejnym diamentem i rokiem. Powyższe zdjęcia przedstawiają najbardziej znane diamenty, które oprócz wielkości wyróżniają się również niesamowitymi barwami. Niektóre z nich mają również bardzo ciekawą historię. (**lewy**) Darya-i-Noor (Morze Światła) znaleziony w kopalniach Kollur. Waży około 182 karatów, ma niezwykły, bardzo rzadko spotykany odcień bladego różu. Obecnie znajduje się w kolekcji klejnotów narodowych Iranu w Banku Centralnym. Na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International; (**środkowy**) Koh-i-Noor (Góra Światła) jest dzisiaj w rękach brytyjskiej monarchii. Osadzono go na przedzie korony królewskiej gdzie ozdabia krzyż. Jest jednym z najstarszych diamentów, mówi się że znaleziono go ponad 5 tysięcy lat temu w kopalniach Kollur. Przed szlifem ważył aż 192 karaty, obecny szlif zmniejszył go do 102,5 karatów ale pozwolił wydobyć z niego niezwykły blask i „ogień”. Zdjęcie pochodzi z Britannica; (**prawy górny**) Noor-ul-Ain (Światło oka), jeden z największych różowych diamentów na świecie. Najpewniej znaleziony w kopalniach Golconda. Jednak legenda mówi, że ten diament i Darya-i-Noor były kiedyś jednym dużym diamentem. Źródło zdjęcia to irańska pocztówka z 1967, zeskanowane z oryginału via wikipedia, domena publiczna; (**prawy dolny**) Diament Hope. Mówi się, że nad tym diamentem ciąży klątwa i że przynosi nieszczęście każdemu swojemu właścicielowi. Nie powstrzymuje to jednak kolejnych osób przed chęcią posiadania go. Nazwę dostał od nazwiska jednego z właścicieli. Najprawdopodobniej znaleziono go w jaskiniach Kollur. Waży 45.52 karatów. Co ciekawe w normalnym świetle jest niebieski a w ultrafiolecie uwalnia czerwony blask – coś niesamowitego :). Zarówno kolor jak i blask w UV zawdzięcza domieszce boru. Źródło: wikipedia, na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported.

Mistrzowie swojego fachu

O fachu i mistrzostwie złotników indyjskich świadczą zachowane okazy i dowody w postaci obrazów oraz rzeźb. Imiona mistrzów jubilerskich się raczej nie zachowały. Może przyczynił się do tego ich warsztatowy (możemy powiedzieć wręcz taśmowy) sposób pracy.

Podstawowymi sposobami obróbki kamieni było ich polerowanie. Szlifowania unikano jeśli tylko było to możliwe aby nie zmniejszać kamieni.

Kundan

Złotnicy rozwinęli metodę osadzania kamieni w czystym złocie zwaną kundan. Kundan to cienka złota wstążka, której używano do stworzenia ścianek okalających drogocenne kamienie. Ta metoda pozwalała złotnikom na osadzanie kamieni w delikatnych emaliowanych powierzchniach ale również bezpośrednio w rzeźbionych kamieniach⁶. Po wstępnym przymocowaniu kamienia do powierzchni okala się go kawałkami wstążki, które są formowane przez złotnika w koszyczek trzymający kamień. Złotnik dokłada tyle wstążki ile jest mu potrzebne do stworzenia bezpiecznego osadzenia.

Jadau

Podobnie jak inne metody jubilerskie w Indiach metoda jadau przywędrowała na ziemie indyjskie wraz z Mogołami. Jednak do perfekcji doprowadzili ją rzemieślnicy hinduscy. Jest to, podobnie do kundan metoda osadzania kamieni w czystym złocie. Jednak w tej metodzie złoto jest rozgrzewane i formowane do momentu przyjęcia odpowiedniej formy⁷. Do osadzenia kamieni nie używa się niczego poza złotem. Biżuteria jadau wykonywana jest w czystym 22-24K złocie. Najczęściej w tym złocie bardzo żółtym, ponieważ ono najpiękniej załamuje światło i podkreśla kunszt projektu.

Meenakari

Sztuka meenakari dodaje biżuterii koloru – jest to jedna z bardziej popularnych metod nanoszenia emalii na biżuterię⁸. Używana nie tylko w tradycyjnej biżuterii. Indyjscy jubilerzy opanowali ją do perfekcji. Początkowo używano jej do ozdabiania tyłów biżuterii wykonanej matodami kundan i jadau. Ale z czasem wkradła się również na frontową ścianę 🥰.

Sztuka meenakari stała się tak ważną sztuką w złotnictwie jak i w dekoratorstwie, że w całych Indiach powstały odrębne ośrodki meenakari. Ich styl jest tak charakterystyczny, że można na podstawie zdobienia rozpoznać z którego z ośrodków pochodzi dana kreacja.

biżuteria kundan biżuteria meenakari — Biżuteria i zdobienia podręcznych akcesoriów były wykonywane w tradycyjnych technikach takich jak kundan, jadau i meenakari. Są to techniki bardzo wymagające, czasochłonne i pracochłonne. Zazwyczaj każdy sztuka biżuterii jest wykonywana przez kilku specjalistów. Dzięki temu biżuteria indyjska olśniewa blaskiem i zachwyca kolorem. Powyżej kilka przykładów na to jakie mistrzostwo osiągnęli rzemieślnicy indyjscy. (pierwszy) sztylet z końca XVII wieku. Zarówno ostrze jak i rękojeść są pięknie wykonane i zdobione. Osadzanie rubinów w rękojeści wykonano metodą kundan; (drugi) Ta ozdoba mogła być noszona zarówno na głowie, na dłoni jak i jako część naszyjnika. Spodnia strona jest emaliowano a rysunek emalii podkreśla kwiatowy charakter ornamentu. Sercem ozdoby jest beryl, którego zielony kolor podbija podklejona od spodu folia; (trzeci) bransoleta męska noszona na górze bicepsa z przełomu XVIII i XIX wieku. Te bransolety to jedna z najważniejszych elementów biżuteryjnych noszonych przez mężczyzn. Bransoleta została wykonana w tradycyjnej metodzie kundan. Kamienie zostały podklejone od spodu folią dla wzmocnienia koloru. Natomiast spodnia strona bransolety została pięknie pokolorowana emalią; (czwarty) Naszyjnik z przełomu XVIII i XIX wieku. Kolejny doskonały przykład osadzania kamieni w złocie i emaliowania spodu biżuterii przez indyjskich rzemieślników. Źródło zdjęć: MET

Biżuteria indyjska to często bardzo misterne i okazałe dzieła sztuki zdobniczej. Osadzenie wielu kamieni, stworzenie motywów i zdobień, nałożenie emalii, polerowanie, czyszczenie, łączenie części biżuterii doprowadziło do tego, że złotnicy indyjscy stali się doskonałymi specjalistami w konkretnej metodzie, w konkretnym kroku tworzenia. Jedna osoba wykonuje jeden element biżuterii i przekazuje następnej osobie w ściśle określonym porządku. Jest to praca liniowa, w której każdy etap musi zostać doskonale wykonany. Z tego też powodu oryginalna biżuteria hinduska jest bardzo droga i często jest kupowana w celach inwestycyjnych. Jest to taka biżuteria, która jest przekazywana z pokolenia na pokolenie.

W następnej części będzie o…

I to już tyle na dzisiaj. Historia biżuterii indyjskiej pokazała mi jak niewiele wiedziałam o tej stronie Indii. Cieszę się, że wyruszyliśmy w tą podróż.

Postanowiłam podzielić artykuł o biżuterii innych cywilizacji na części ponieważ już opis biżuterii w cywilizacji indyjskiej jest długi. Czeka na nas jeszcze historia biżuterii Ameryk i Afryki. Stay tuned 😉.

PS. Czytając o biżuterii indyjskiej natrafiłam też na informacje o maharajach, ich biżuterii i Cartierze. Może chcecie o tym artykuł?

Bibliografia:

P	W	Ś	C	P	S	N
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30

Historia biżuterii – inne cywilizacje część 2: Indie.